Starożytna Grecja.

Wojsko

GRECKIE WOJSKA NAJEMNE w starożytności to siły zbrojne, podobnie jak i w innych czasach, biorące udział w konfliktach wojennych w celu zarobkowym. Żołnierze ci rekrutowali się z szeroko rozumianego świata greckiego, czyli zarówno spośród Greków zamieszkujących Grecję kontynentalną (głównie z Arkadii i Attyki), jak również Azję Mniejszą (m.in. Jonię). Pod pojęciem greckich najemników rozumie się także siły innych nacji (np. Karyjczycy), niemniej przeważał w nich element grecki i grecka sztuka wojenna. W okresie od VII, a szczególnie od V w. p.n.e. aż do II w. p.n.e., ich rola w basenie Morza Śródziemnego znacznie wzrosła, gdyż ich miecze i włócznie były znaczącym elementem toczących się wojen i rozstrzygnięć politycznych. Epokę greckich najemników zakończyła ekspansja republiki rzymskiej, która nie korzystała z najemnych żołnierzy.


Najemnicy greccy służyli nie tylko w Egipcie – spotkać ich można również na służbie królów lidyjskich, a także miast fenickich i innych władców na Bliskim Wschodzie. Zatrudniani byli też powszechnie przez tyranów w świecie greckim. Formowali oni z najemników stałe oddziały wojskowe oraz gwardie przyboczne, na których opierali swoją władzę. Dostępność najemnych wojowników pozwalała jednostkom przejmować władzę wbrew woli obywateli. Tak było w Atenach, gdy Pizystrat w 546 r. p.n.e. objął władzę po raz kolejny, korzystając z pomocy najemników z Argos i scytyjskich łuczników. Z najemników skorzystał również inny ateński tyran, Lachares, który objął władzę w 299 r. p.n.e.


Najsławniejszym znanym wyczynem najemników greckich w starożytności jest marsz dziesięciu tysięcy, opisany w dziele uczestnika tegoż wydarzenia – Ksenofonta. Grecy, pod dowództwem Spartanina Klearchosa, zostali wynajęci przez uzurpatora do tronu perskiego Cyrusa Młodszego. Po mniej więcej półrocznym marszu w kierunku Babilonu wojska Cyrusa stanęły do konfrontacji z armią króla perskiego Artakserksesa II pod Kunaksą (wrzesień 401 p.n.e.). Bitwa zakończyła się przegraną i śmiercią uzurpatora, a tym samym przekreśliła zmianę na tronie perskim.
Przegrana Cyrusa Młodszego pod Kunaksą nie była jednak klęską greckich najemników, którzy nie tylko dotrzymali pola zwycięskim wojskom, ale sami na swym odcinku odnieśli zdecydowany sukces i tylko śmierć Cyrusa (w pewnym sensie z winy Klearchosa) zadecydowała o klęsce.
Po podstępnym wymordowaniu przez Persów greckiego dowództwa najemnicy pod wodzą niższych oficerów (m.in. Ksenofonta) przedarli się przez wrogie terytorium i wśród licznych perypetii dotarli do Trapezuntu – kolonii greckiej u wybrzeży Morza Czarnego – gdzie w zasadzie byli już bezpieczni. Na tym ich kariera się nie skończyła, gdyż po wstąpieniu na żołd króla Sparty Agesilaosa II większość z nich stanęła przeciw Persom w 396 r. p.n.e.